«نی ریز»
آثار تاریخی نی ریز
شهرستان نیریز، تا تهران ۱۱۴۰ کیلومتر فاصله دارد. آب و هوای آن در نواحی شمالی معتدل و درقسمت‌های جنوبی گرم می‌باشد…
درالواح گلی تخت جمشید، نام (ناریزی) را مطابق با نیریز، برشمرده اند. محوطه باستانی (ارسیمان) در نطنز ۶ هزار سال قدمت دارد.
(شروع تمدن درمنطقه نیریز به دوره هخامنشیان بر می‌گردد و دلیل پیدایش این شهر، در آن دوره ایجاد یک مرکز تسلیحاتی برای حکومت بوده و وجود دریاچه بختگان نیز در این امر موثر می‌باشد.) نیریز به دلیل موقعیت خود همیشه مورد توجه اقوام مهاجم بوده چنان که شهر از زمان هخامنشیان تا کنون سه بار مورد تهاجم، سیل و عوامل طبیعی، واقع شده است…
مهم ترین صنایع دستی شهرستان نیریزفرش‌بافی می باشد که بیشتر توسط زنان و دختران، بافته میشود.
در کارگاه های خانگی، شهرها و روستاهای این شهرستان، قالی‌های زیبایی با نقش های محلی، تولید می گردد و نقش مهمی در اقتصاد مردم شهرها و روستاهای نیریز ایفا می نمایند…
شرکت سهامی فرش که در این شهرستان تاسیس شده نیز، با نقشه های محلی، (علی بیگی، حکومتی، بسته ای و درختی) اقدام به تهیه، تولید و عرضه قالی کرده است.
مسجد جامع نیریز، که نقل شده است، “یکی از قدیمی ترین بناهای قرن چهارم هجری قمری می باشد و در گذشته آتشکده ای بوده و پس از ظهور اسلام به مسجد مبدل گشته”، از مهم ترین جاذبه‌های تاریخی نی ریز می باشد.
دریاچه ارژن یکی از زیستگاه های مهم پرندگان مهاجر می‌باشد، که در حدود نیمی از سال، میزبان هزاران پرنده مهاجر است.تنگ ها و گردشگاه‌های متعدد شهرستان نیریز، در دره های عمیق و سرسبز با برخورداری از پوشش گیاهی و جنگلی جذاب و چشمه سارهای فراوان از زیباترین نقاط طبیعی استان فارس، محسوب میشود…
«مکان های دیدنی و تاریخی – نی ریز»
کارخانه‌های موجود در شهرستان نی ریز، منحصر به کارخانه‌های مربوط به کشاورزی و کارگاه ها و شرکت های فرش بافی می باشد. به استثنای دریاچه بختگان که نمک آن در فصول خشک مورد استفاده و بهره برداری قرار میگیرد، یک معدن نسبتا بزرگ کرمیت، در بخش آباده طشک در حدود ۱۰۰ کیلومتری شمال باختری نیریز وجود دارد؛ که با وسایل مدرن از آن بهره‌برداری می‌گردد.
وجود انواع محصولات کشاورزی و دام داری و قالی هایی با نقش های زیبا، سبب رونق بازرگانی در منطقه گشته است؛ گندم و جو، پنبه، چغندر قند، بادام، قالی و گوسفند از صادرات عمده نی ریز، بشمار می‌رود…
«کشاورزی و دام داری – نی ریز»
اساس و پایه اقتصاد شهرستان نیریز بر کشاورزی، دام داری، فرش بافی و پیشه وری می‌باشد. کشاورزی به صورت های صنعتی و دستی انجام شده و آبیاری زمین های تحت کشت از طریق چشمه‌ها، کاریزها و چاه های متعدد تامین میشود. محصولات عمده کشاورزی نیریز گندم، جو، پنبه، چغندر قند، کنجد، ذرت، انار، بادام و تره بار است. (دام‌داری، در شهرستان نی ریز رونق بسیار داشته و پرورش گاو و گوسفند، مانند بیش تر مناطق استان فارس، از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشد.)
«مشخصات جغرافیایی – نی ریز»
شهرستان نیریز، از شمال به استان یزد، از شمال باختری به شهرستان ارسنجان، از جنوب به شهرستان داراب، از خاور به استان کرمان، و از باختر به شهرستان استهبان و دریاچه بختگان، می‌رسد. شهر نیریز، مرکز شهرستان نیریز، در طول جغرافیایی ۵۴ درجه و ۱۹ دقیقه و عرض جغرافیایی ۲۹ درجه و ۱۲ دقیقه و ارتفاع ۱۵۹۵ متری از سطح دریا قرار گرفته است…
آب و هوای شهرستان نیریز معتدل بوده و دریاچه بختگان در ۱۸ کیلومتری باختر واقع است. شهرستان نیریز در سرشماری سال ۱۳۷۵ تعداد ۹۱۶۴۵ نفر جمعیت داشت. مردم این شهرستان از آریایی نژاد، مسلمان و شیعه مذهبند و به زبان فارسی سخن می‌گویند.
نیریز در مسیر راه آسفالته شیراز – سیرجان قرار گرفته و راه‌هایی که از آن منشعب می‌گردد عبارتند از:
– راه آسفالته نیریز– استهبان به طرف جنوب باختری، به طول ۳۷ کیلومتر.
– راه آسفالته نیریز– سیرجان به طرف شمال خاوری، به طول ۱۸۰ کیلومتر…
«وجه تسمیه و پیشینه تاریخی – نی ریز»
آبشار تارم، نی ریز
آثار به دست آمده از غارهای‌حوالی دریاچه بختگان نشان‌گر قدمت تمدن در نی ریزمی‌باشد. نیریز در زمان هخامنشیان یکی از مراکز مهم سلاح سازی بود و نامنیریز احتمالا از نیزه ریز اقتباس شده است.
در الواح گلی تخت جمشید، نام ناریزی را منطبق با نیریز دانسته‌اند. ناریزی به معنای کارگاه اسلحه سازی می‌باشد. (در آن زمان بیش از ۷۰۰ کارگاه نیزه، شمشیر و زره سازی، در آن وجود داشته و در واقع مرکز تولید سلاح و اسلحه‌خانه داریوش، بوده است.)
شهر نیریز از زمان هخامنشیان تا به حال، سه بار دست‌خوش تهاجم، سیل و عوامل طبیعی واقع شده و برای بار چهارم در محل فعلی ساخته شده است. به روایتی دیگر چون این شهر، در نزدیکی دریاچه بختگان قرار گرفته و اطراف این دریاچه نی فراوان بوده، به آن نی زار گفته‌اند که به مرور ایام به نیریز تبدیل شده است. این منطقه در زمان داریوش اول از شهرهای آباد و پر جمعیت فارس، بود.
“جغرافیای طبیعی – نی ریز”
دریاچه طشک و بختگان – نیریز: این دریاچه‌ها در نزدیکی شهرستان نی ریز، قرار گرفته اند. ناحیه کوهستانی بین آنها و جزایر متعدد، بویژه در دریاچه طشک از جمله جزیره پلیکان‌ها و جزیره نرگس، مجموعه طبیعی بسیار با ارزشی را، ایجاد کرده اند…
در این منطقه پرندگانی نظیر: هوبره، کبک، تیهو، کوکو، کبوتر، قمری، دارکوب و جغد کوچک، می‌زیند. این سیستم آبی- خشکی، یکی از زیباترین پدیده‌های زیست محیطی با قابلیت‌های گردشگاهی و تحقیقاتی قابل توجه استان فارس، می‌باشد.
چشمه آب معدنی پلنگان – نی ریز: این چشمه، در محوطه باغ ملی نیریز در دره‌ای بسیار عمیق و سرسبز واقع است؛ که با توجه به جلوه‌های طبیعی و پوشش گیاهی و جنگلی مناسب و چشمه‌سارهای فراوان، یکی از زیباترین نقاط طبیعی‌استان، محسوب میشود.
تنگ پلنگان – نیریز: در ۲۱ کیلومتری نیریز، منطقه‌ای سرسبز؛ در تنگی بنام تنگ پلنگان، واقع است که از گردشگاه‌های مهم نی ریز، محسوب میشود. این دره پوشیده از درختان انجیر، انار، بید و سروهای قدیمی پوشیده شده است و چشمه سارهای بسیاری دارد…
«بناهای تاریخی نی ریز»
۱-مسجد جامع کبیر:
این مسجد، یکی از بناهای تاریخی و از قدیمیترین مساجدی می‌باشد؛ که در سده های نخستین اسلامی ساخته شده است. برخی این مسجد را آتشکده دانسته و گفته‌اند که در دوره ساسانیان، آتش مقدس را از آتشکده کاریان به آنجا می آوردند. در اینکه در نی ریز، آتشکده بوده تردیدی نیست؛ اما اینکه این مسجد در مکان آتشکده ساخته شده جای تردید می‌باشد…
۲- مسجد جامع صغیر نی ریز،که به مسجد بازار نیز معروف است (مسجد امام خمینی کنونی):
بنای قدیمی این مسجد، چند سال پیش تخریب گشت. تاریخ بنای آن به طور دقیق دانسته نیست. برخی، تاریخ آن را سال ۶۸ هجری قمری دانسته اند که البته بعید می‌باشد، زیرا مقدسی که در سده چهارم هجری قمری از این شهر دیدن کرده؛ فقط از یک مسجد جامع خبر داده است که، به احتمال زیاد می بایست منظور مسجد جامع کبیر باشد.
۳- مسجد حاج سید علی نی ریز(مسجد الزهرا’ کنونی)
این مسجد، هنوز قسمتی از شکل معماری گذشته خود را دارا می‌باشد. تاریخ بنای آن مربوط به قبل از سال ۱۰۸۷ هجری قمری بوده است. در این مسجد دو کتیبه وجود دارد. (کتیبه نخست مربوط به تاریخ بنای آن است که متاسفانه قابل خواندن نمی‌باشد، اما کتیبه دوم مربوط به تعمیر آن در دوره شاه سلیمان دوم صفوی در سال ۱۰۸۷ هجری قمری می‌باشد.)
محراب زیبای گچبری مسجد جامع نیریز
۴- مسجد بازار گیوه دوزان نی ریز:
این مسجد که سابقه دیرینه ای دارد، اکنون مخروبه گشته است.
در کتیبه سر در آن تاریخ بنایش در سال ۹۹۴ هجری قمری یعنی دوره سلطان محمد خدابنده، (حک ۹۸۵-۹۹۶ هجری قمری) نگاشته شده است…
۵- مسجد چنارشاهی نی ریز (مسجد ولی عصر کنونی):
این مسجد، در حدود سال ۱۲۵۴ هجری قمری ساخته شده است. در پایان سی پاره‌ای که توسط عبدالحسین نی ریزی کتابت شده؛ نام این مسجد (فیض علامت) و تاریخ بنای آن سال ۱۲۵۴ هجری قمری آمده است. این سی پاره وقف این مسجد بوده است. (این نسخه اکنون در کتابخانه آستان خضرت احمدبن موسی شاهچراغ موجود می‌باشد.)
۶- مسجد نظر بیگی نی ریز(مسجد امام حسن (ع) کنونی):
این مسجد تخریب و تجدید بنا گشته است.
۷- مسجد سلطانی نی ریز(مسجد النبی(ص) کنونی):
در محله سادات می باشد و ساختمان قدیمی آن تخریب و بازسازی شده است.
۸- مسجد حاج مهدی نی ریز(مسجد جامع مهدی(ع) کنونی):
این مسجد نیز بازسازی بنا شده است.
بناهای تاریخی نی ریز
۹- قلعه S.P.R:
به علت سوق الجیشی بودن منطقه نی ریز و واقع شدن بر سر راه های کرمان، یزد، بندرعباس، شیراز و اصفهان در جنگ جهانی اول نیروهای بیگانه (انگلیسی و هندی) اقدام به ساخت قلعه ای از جنس سنگ، خاک و ساروج تحت عنوان قلعه اس.پی.آر (پایگاه پلیس جنوب) در نی ریز، می کنند؛ که آثار آن هنوز پابرجاست، که از طرف اداره میراث فرهنگی فارس، اقدامات لازم جهت تعمیر و ثبت این بنای تاریخی تحت پیگیری می‌باشد…
۱۰- کاروانسرای نی ریز:
این کاروانسرا در مرکز شهر نی ریز، واقع است و در قدیم کاروان های تجاری از استان های کرمان، یزد، بندرعباس و فارس؛ که از مسیر نی ریز می گذشتند، در این کاروانسرا که یک مرکز مهم تجاری بوده است استراحت می کرده اند. در جنب این کاروانسرا، حمامی که سبک حمام گنجعلی خان در کرمان وجود دارد که این کاروانسرا و حمام هم اکنون، پابرجاست و به کاروانسرای سروی و حمام حاج محمد حسن مشهور و دارای ارزش تاریخی و معماری است…
«مکانهای دیدنی نی ریز»
شهرستان نی ریز، به خاطر موقعیت جغرافیایی و طبیعی اش، مراکز تفریحی طبیعی متنوع زیادی دارد…
نی ریز، از نظر داشتن مناظر طبیعی و تفرجگاه های زیبا، می تواند همه ساله تعداد زیادی از جهانگردان را مجذوب کند؛ که در رونق اقتصادی منطقه هم تاثیر زیادی دارد. مهم ترین جاذبه های طبیعی و گردشگری نی ریز، عبارتند از:
تنگه بوخون نی ریز
«دریاچه بختگان نی ریز»
دریاچه بختگان، بزرگترین دریاچه استان فارس در شمال استهبان و غرب نی ریز، که با عنوان دریاچه نی ریز، دریاچه پیچکان،َ و دریاچه بجکان، نیز از آن ذکر شده است.
این دریاچه به طول تقریبی صد کیلومتر و عرض حدودا سی کیلومتر، میان دو رشته کوه موازی، در ارتفاع حدودا ۱۵۵۰ متری (یا ۱۵۲۵ متری) از سطح دریا قرار دارد.
عمق آن کم و آبش شور، می باشد و مساحت آن، حداکثر در زمستان ۷۴۰ کیلو متر مربع می‌باشد. آب آن بیشتر توسط رود کر، تامین می‌گردد. این دریاچه، به وسیله دو تنگه به دریاچه طشک یا دریاچه نرگس، متصل است…
برخی، به اشتباه پنداشته‌اند؛ که این دو دریاچه در گذشته متصل به هم و در اصل یک دریاچه بوده، که امروزه به دو قسمت شمالی، به نام دریاچه طشک و قسمت جنوبی که بزرگتر می باشد؛ به نام دریاچه بختگان تقسیم شده است.
«دریاچه طشک»
این دریاچه در شمال دریاچه بختگان، واقع شده است و وسعت آن نسبت به دریاچه بختگان کمتر می‌باشد. (مساحت آن در فصلهای پر باران، به حداکثر ۴۲۰ کیلومتر مربع می رسد.)
این دریاچه، در منابع کهن و کتابهای جغرافیایی سده های نخستین، با عنوان دریاچه چوپانان، باسفویه، باسفهویه، باسفهری و باشفویه نیز آمده است…
«کوهستان و دره پلنگان»
مسجد جامع نی ریز
دره پلنگان، از مراکز تفریحی قدیمی می باشد، که با همین نام در سده هفتم و هشتم از آن یاد شده است. شبانکاره ای (متوفی ۷۳۶ هجری قمری) مولف مجمع الانساب در اواخر سده ششم هجری قمری دوبار از آن، با عنوان دره پلنگان، یاد نموده و آن را از تفرجگاهها و مکانهای تفریحی آن زمان بر شمرده است…
بید بخون نی ریز، قناتهای شادابخت، کتان، خبار و آباد زردشت، آبشار تارم، باغات نیریز، بوستان های آزادی و معلم، را می توان از جمله مکانهای تفریحی نی ریز؛ نام برد.
“منطقه حفاظت شده بهرام گور”
در جنوب شرقی شهرستان نی ریز، منطقه حفاظت شده بهرام گور، واقع است. وسعت آن به ۲۶۰ هزار هکتار می رسد و دارای ارزش بالای پوشش گیاهی؛ شامل: بنه، بادام کوهی، قیچ، گز، درمنه، انواع گون، آویشن و آنغوزه و جانوری شامل گونه های نادری، چون: یوزپلنگ آسیایی، گورخرآسیایی، جبیر، هوبره، گربه وحشی، کاراکال، قوچ، میش، پازن، گرگ، کفتار و … می‌باشد.
این منطقه برای دانش پژوهان و محققان و اکولوژیست ها، مکان بسیار مناسبی جهت تحقیق و پژوهش می‌باشد.
“منطقه حفاظت شده بختگان”
با وسعتی بیش از ۳۰۰ هزار هکتار، که دریاچه های بختگان، طشک و جزایر بسیار زیبا، از جمله “جزیره نرگس”، را در خود جای داده است و همه ساله هزاران پرنده مهاجر از جمله: فلامینگو، پلیکان، درنا، غاز وحشی و انواع اردک ها را در خود پذیرا می‌باشد…
“آبشار تارم، نی ریز”
آبشار تارم نی ریز، در موقعیت جغرافیایی در استان فارس، قرار دارد. این آبشار، در پنج کیلومتری نی ریز و در دامنه کوه های جنوبی این شهرستان، واقع بوده و تلفیقی از زیبایی های طبیعی چون: چشمه، کوه، جنگل، یک قنات زیبا به نام ابازردشت؛ بر زیبایی آن اضافه کرده است…
شهرستان نیریز، در ۳۵ کیلومتری شمال شرق استهبان و دویست کیلومتری شیراز، قرار گرفته و طبیعت زیبای آن از نی ریز گرفته تا ارسنجان، در نوع خود دیدنی و جذاب و خیره کننده می‌باشد. آب آبشار و چندین چشمه در نزدیکی آن، پس از عبور از میان درختان انجیر به گورآب می‌ریزد. (آبشار در حدود ۱۱۵ متر ارتفاع دارد و آبشاری فصلی می‌باشد.)
