یک ویروس نسبتاً جدید که پشه ناقل آن است، موجب نگرانی در سرتاسر جهان شده است. علت این نگرانی‌ها، تاثیر مخرب آن بر سیستم اعصاب جنین و شیوع سریع این ویروس است.
در زیر پنج نکتۀ مهم که باید در مورد زیکا بدانید را می‌خوانید:
زیکا چیست و چرا اینقدر جدی است؟
زیکا یک فلاوی‌ویروس است و با ویروسهای تب زرد، غرب نیل، چیکونگونیا و دنگو هم‌خانواده است. اما برخلاف این ویروسها، واکسنی برای پیشگیری از زیکا یا دارویی برای درمان آن وجود ندارد.
زیکا به خاطر ارتباط خطرناک آن با میکروسفالی موجبات نگرانی جهانی را فراهم آورده است. میکروسفالی یک اختلال عصبی است که باعث می‌شود نوزاد با سری که به طرز غیرعادی کوچک است به دنیا بیاید. این امر موجب مسائل رشدی شدید و غیرقابل جبران و بعضاً مرگ می‌شود.
شیوع سندروم گیلین-بار (Guillain-Barre) بر اثر ویروس زیکا نیز در چندین کشور گزارش شده است. سندروم گیلین-بار یک اختلال ایمنی نادر است که می‌تواند به فلج شدن منجر شود و بعضاً جان مبتلایان را تهدید می‌کند.
علائم ویروس در اغلب مردم ملایم است و شامل تب، سردرد، خارش و قرمزی چشم می‌شود. در حقیقت، 80 درصد مبتلایان اصلاً متوجه داشتن بیماری نمی‌شوند. این موضوع به خصوص در زنان باردار نگران‌کننده است، چرا که این ویروس از طریق مایع آمنیوتیک به جنین در حال رشد منتقل می‌شود.
دکتر لایل پترسون، متخصص بیماری‌های ویروسی، می‌گوید: "آنچه که در حال حاضر می‌دانیم این است که ویروس به جنین منتقل می‌شود. این در رابطه با بیماری‌های عفونی چیز تازه‌ای نیست، اما برای این ویروس یک قابلیت جدید است."
دکتر فاسی این موضوع را تایید می‌کند و می‌گوید: "این یک وضعیت بسیار ویژه و غیر عادی است. چرا که تا جایی که می‌دانیم سایر اعضای خانوادۀ فلاوی‌ویروس‌ها این چنین نیستند. شما این قابلیت را در ویروسهای دنگو، غرب نیل یا چیکونگونیا نمی‌بینید."
ویروس زیکا بر سیستم اعصاب جنین تاثیر می گذارد
زیکا چگونه منتقل می‌شود؟
این ویروس معمولاً به این شکل منتقل می‌شود که ابتدا پشۀ آئدس فرد دارای ویروس فعال را نیش زده و سپس ویروسی را از فرد گرفته را با نیش زدن دیگران منتشر می‌کند. افرادی آلوده در دورانی که دچار علائم زیکا هستند، خود به ناقل بدل می‌شوند.
مواردی از انتقال ویروس از طریق خون و رابطۀ جنسی پیشتر نیز گزارش شده بود. ویروس تا یک هفته در خون زنده می‌ماند، اما اینکه تا چه مدت در مایع منی فعال می‌ماند، هنوز مورد بررسی قرار نگرفته است.
اگرچه ویروس زیکا در شیر مادر نیز مشاهده شده است، اما اینکه از طریق شیر دادن به کودک نیز منتقل می‌شود هنوز مورد تایید قرار نگرفته است.
در مجموع، مهمترین ناقل زیکا پشه‌ها هستند و اصلیترین راه انتقال نیش پشه است.
ویروس زیکا در حال حاضر کجاست؟
ویروس زیکا در حال حاضر به طول محلی در باربادوس، بولیوی، کِیپ ورد، کلمبیا، جمهوری دومینیکن، اکوادور، ال سالوادور، گینۀ فرانسوی، گوادولوپ، گواتمالا، گویان، هاییتی، هندوراس، مارتینیک، پانامه، پاراگوئه، پورتوریکو، سن مارتین، سورینام، ساموا، ویرجین آیلندز ایالات متحده و ونزوئلا شیوع پیدا کرده است.
چطور می‌توانید از خود در برابر زیکا مراقبت کنید؟
در حالی هیچ درمان یا واکسنی برای زیکا وجود ندارد، تنها راه محافظت فعلی در برابر ویروس زیکا اجتناب از مسافرت به نواحی‌ای است که ویروس در آنها فعال است. اگر به کشوری سفر می‌کنید که ویروس زیکا در آن شایع است، اقدامات لازم برای گزیده نشدن از سوی پشه را در پیش بگیرید؛ اقداماتی نظیر: استفاده از دفع کننده‌های پشه، پوشیدن شلوار بلند و پیراهن آستین بلندی که ضخامت کافی برای جلوگیری از نیش پشه را داشته باشد، و خوابیدن در محیطهای دارای کولر و پنجره.
اگر به زیکا مبتلا شدید، تا یک هفته نگذارید پشه شما را نیش بزند، تا از شیوع ویروس به دیگران جلوگیری شود. آئدس آژیپتی ماده، ناقل اصلی زیکا است و برای نیش زدن روز را ترجیح می‌دهد و محیط داخل را به بیرون ترجیح می‌دهد. بسته نگاه داشتن درها و پنجره‌ها برای جلوگیری از ورود پشه ضروری است.
سندروم گیلین-بار یک اختلال ایمنی نادر است که می‌تواند به فلج شدن منجر شود
چه اقداماتی برای جلوگیری از زیکا در حال انجام است؟
پژوهشگران در لابراتوارهای سراسر جهان به سختی مشغول کارند تا واکسن زیکا را بسازند. به گفتۀ دکتر فاسی، آزمایش کلینیکال برای یک واکسن زیکا ممکن است امسال انجام شود.
او می‌گوید: "اگرچه این واکسن در حال گذراندن مراحل خود است، اما مهم است که بدانیم این واکسن را امسال و حتی چند سال آینده نخواهیم داشت، هر چند که شاید بتوانیم امسال آزمایش کلینیکال آن را امسال آغاز کنیم."
تا زمانی که این تلاشها به ثمر بنشیند، مسئولان بهداشتی بکارگیری روشهای متدوال کنترل پشه نظیر استفاده از سموم آفت کش و خالی کردن آبهای راکد را که محل تولید مثل پشه‌ها هستند، در دستور کار قرار داده‌اند.
مطالعات نشان می‌دهد که روش خالی کردن آبهای راکد، تنها اثرگذاری کوچکی دارد، چرا که تخلیۀ تمامی نواحی تولید مثل پشه‌ها امکانپذیر نیست. مسئلۀ دیگری که بر پیچیدگی این معضل می‌افزاید این است که پشۀ آئدس آئژیپتی به گونه‌ای تکامل یافته که می‌تواند در نزدیکی انسان زندگی کند و در گلدانها و دیگر منابع کوچک آب تولید مثل کند.
یک راه پیشگیری دیگر استفاده از OX513A است؛ یک آئدس آئژیپتیِ نر دستکاری ژنتیکی شده. این مخلوق شرکت بریتانیایی اوکستیک، به نوعی دستکاری شده است که ژنی را منتقل می‌کند که باعث مرگ فرزندانش شود. از آنجایی که ماده‌ها تنها یک بار جفت‌گیری می‌کنند، از لحاظ تئوری این امر می‌تواند به کاهش سرعت رشد جمعیت پشه‌ها بیانجامد. هر یک OX513Aها با نشانگر فلورسنت مشخص شده و دانشمندان می‌توانند آن را تشخیص دهند.
آزمایشهای میدانی این پشۀ دستکاری شده در برزیل در سال 2011 بسیار موفق بوده است و به گفتۀ شرکت اوکسیتک توانسته تا 99 درصد از جمعیت هدفگیری شده را نابود کند. رهاسازی نرهای دستکاری شده در ناحیۀ پدرا برانکای برزیل در سال 2014، با 92 درصد موفقیت همراه بود. این پشه در جزایر کایمن، مالزی و پاناما نیز تست شده است.
سال گذشته اوکسیتک اعلام کرد که برنامه دارد تاسیسات تولید پشۀ OX513A را در پیراسیکابای برزیل راه اندازی کند که قادر خواهد بود از جمعیت 300000 نفری این ناحیه محافظت کند.
