جوجه‌تیغی یا خارپشت
جوجه‌تیغی یا خارپشت به جانوران پستانداری گفته می‌شود که در خانواده خارپشت‌ها (نام علمی: Erinaceidae) قرار می‌گیرند. گاه تَشی نیز به دلیل خارهایی که بر پشت آن قرار دارد جوجه تیغی و خارپشت نامیده می‌شود اما تشی جانوری کاملاً متفاوت از راسته جوندگان است، در حالی که جوجه‌تیغی‌ها کوچکتر و همه‌چیزخوار و از راسته پستانداران حشره‌خوار هستند.
در مجموع ۱۷ گونه جوجه تیغی در نقاط مختلف آسیا، اروپا، آفریقا شناسایی شده که در پنج سرده زیستی جای می‌گیرند جوجه تیغی‌ها از پستانداران اولیه به شمار می‌روند و مثل اغلب آنها به زندگی شب‌زی و رژیم غذایی حشره‌خواری خو گرفته‌اند. جوجه تیغی به‌وسیلهٔ خارهای که برپشتش قرار دارد از خود دفاع می‌کند. این خارها در واقع موهایی توخالی هستند که کراتین موجود در آنها باعث تیزی و سفتی شده‌است و بر خلاف باور عمومی سمی نیست.
برخی از جوجه تیغی ها بیش از 30،000 خار روی بدنشان دارند
جوجه‌تیغی‌ها اغلب در هنگام احساس خطر خود را به صورت گلوله در می‌آورند به طوریکه تمام تیغ‌های آنها رو به سمت بیرون قرار می‌گیرد. تمام گونه‌های جوجه تیغی از این مکانیسم دفاعی بهره‌مند هستند اما موفقیت آنها بستگی به میزان تیغ‌هایشان دارد. به همین دلیل گونه‌هایی از جوجه‌تیغی که برای وزن کمتر از تیغ‌های کمتری برخوردارند بیشتر تمایل دارند تا از دشمن فرار کرده و گاهی به او حمله کنند و از تیغ‌هایشان به عنوان آخرین حربه استفاده کنند.
جوجه‌تیغی‌ها غذای خود را عمدتاً به کمک حس بویایی می‌یابند. جوجه‌تیغی‌ها در مقایسه با اندازه جثه‌شان زیاد غذا می‌خورند. در سرمای زمستان هنگامی که غذای دیگر به وفور در دسترس نیست زمستان‌خوابی می‌کنند و از ذخیره چربی که در فصل فراوانی غذا ذخیره کرده‌اند استفاده می‌کنند.
جوجه تیغی دشمنان طبیعی زیادی مثل پرندگان شکاری به ویژه جغدها، راسو، روباه، گرگ، گورکن و خدنگ دارد اما شکار جوجه تیغی بالغ برای دشمنان طبیعی آن بسیار دشوار است. شاه‌بوف از شکارچیانی است که در شکار جوجه تیغی تبحر دارد. در بریتانیا گورکن دشمن طبیعی اصلی جوجه تیغی است و مشاهده شده که در مناطقی که جمعیت گورکن در آن فراوان است جمعیت جوجه تیغی کم است.
کاربرد جوجه تیغی یا خار پشت
از جوجه تیغی هم به عنوان حیوان خانگی هم در بعضی فرهنگها به عنوان غذا استفاده می‌شود. (به عنوان مثال در مصر به عنوان غذا به مصرف می رسیده است) اما مهمترین استفاده‌ای که می‌توان از جوجه تیغی کرد در کنترل آفات در کشاورزی است به طوریکه هر عدد جوجه تیغی قادر است ۲۰۰ گرم حشره را در هر شب خورده و بدین طریق به کنترل آفات و حشرات در کشاورزی کمک کند.
جوجه‌تیغی‌ها اغلب در هنگام احساس خطر خود را به صورت گلوله در می‌آورند
حقایق خواندنی درباره جوجه تیغی ها
√ برخی از خارپشت ها بیش از 30،000 خار روی بدنشان دارند.
√ جوجه تیغی ها نمی توانند خارهایشان را به خارج شلیک کنند، اما زمانی که شکارچیان لمسشان می کنند این خارها به آسانی آزاد می شوند.
√خارهای جدید جانشین خارهای از دست رفته می شود.
√خارپشت ها جانورانی اند که شبانه فعالیت می کنند. به این معنی که در طول روز خواب و در شب فعال اند.
√ خارپشت ها از پاهای قوی و پنجه های خمیده شان استفاده می کنند تا از درخت بالا بروند. آنها در بالا رفتن خیلی عالی هستند.
√ آنها می توانند به صورت انفرادی و یا در گروه های کوچکی که تا 6 عضو دارد زندگی کنند.
√در طول فصل جفتگیری، ماده ها تماس نزدیک با نرها را آغاز می کنند.
√زوج ها معمولاً 2 بچه به دنیا می آورند و نرو ماده هر دو از نوزادانشان مراقبت می کنند.
√نوزادان جوجه تیغی با خارهای نرم به دنیا می آیند. خارهای نرم ظرف چند ساعت سخت خواهد شد.
√جوجه تیغی جوان والدینش را پس از چند ماه ترک می کند و زندگی انفرادی اش را آغاز می کند.
√بومیان آمریکا در گذشته از خارهای جوجه تیغی برای تزئین خود استفاده می کردند. آنها همچنین از خارپشت به عنوان منبع غذایی بهره می بردند.
√خارپشت می تواند 15-18 سال زندگی کند.
√ در ایران چهارگونه خارپشت شامل خارپشت اروپای شرقی، خار پشت بیابانی، خارپشت گوش بلند و خارپشت برانت (خارپشت ایرانی) یافت می شود.
